Trudności z koncentracją
Jak pracować z dzieckiem przejawiającym trudności z koncentracją uwagi? (zaburzenia uwagi i koncentracji)
Trudności z koncentracją uwagi charakteryzują się tym, że dziecko nie jest w stanie skoncentrować się na szczegółach podczas zajęć szkolnych, pracy lub w czasie wykonywania innych czynności. Popełnia błędy wynikające z niedbałości, często wydaje się nie słuchać tego, co się do niego mówi oraz często nie stosuje się do podawanych instrukcji i ma kłopoty z dokończeniem zadań szkolnych i codziennych obowiązków. Pojawiają się także trudności ze zorganizowaniem sobie pracy lub innych zajęć. Nie lubi lub unika zajęć wymagających wysiłku umysłowego (nauka szkolna, zadania domowe), często gubi rzeczy niezbędne do pracy lub innych zajęć: zabawki, książki, długopisy itp. Łatwo rozprasza się pod wpływem bodźców zewnętrznych- jakikolwiek hałas, ruch, światło lub kolor pojawiające się są w stanie odwrócić ich uwagę od wykonywanego zadania. Często skupiają się na wyznaczonym zadaniu przez krótki czas, nie wystarczający jednak, by je ukończyć. Proponuję kilka metod, których zastosowanie pomoże w zmniejszeniu tego problemu.
1. Organizacja miejsca nauki. Należy zadbać o to, by w miejscu nauki dziecka znajdowało się jak najmniej rozpraszaczy uwagi (ograniczamy ilość bodźców słuchowych i wzrokowych). W momencie nauki powinna panować względna cisza- wyłączone radio/ TV/ komputer/, wyciszony telefon (niektórym dzieciom pomaga nauka przedmiotów ścisłych przy muzyce klasycznej, warto sprawdzić czy naszemu dziecko także to pomaga czy może jednak przeszkadza). Dziecko powinno siedzieć tyłem do okna, plakatów czy obrazów na ścianach (jeżeli skupia na nich uwagę podczas nauki) oraz jeżeli posiada rodzeństwo, powinno siedzieć w pewnej odległości umożliwiającej rozmowy lub siedzieć przy bracie/ siostrze, którzy nie rozpraszają się podczas nauki. Należy usunąć z biurka/ stołu wszystkie przedmioty niepotrzebne przy wykonywaniu zadania lub odrabianiu lekcji.
2. Polecenia. Zanim wydamy polecenie, należy upewnić się, że dziecko nas słucha (spojrzeć w oczy i poprosić by powtórzył polecenie/ prośbę). Należy formułować krótkie i jednoznaczne polecenia np. „Wrzuć wszystkie klocki do brązowego pudełka”. Pamiętajmy także, by powtarzane polecenie, było takie samo. Nie mówimy tego samego na różne sposoby, gdyż dekoncentruje to dziecko. Warto zwrócić uwagę dziecka mówiąc: „Posłuchaj, powiem Ci coś ważnego”, „Spójrz na mnie”, „Zobacz”. Staramy się wydawać polecenia pozytywne: „Zrób…”, zamiast negatywne „Nie rób…”.
3. Regularność, czyli należy działać w ustalonym rodzinnym rytmie. Można razem z dzieckiem rozplanować naukę w domu. Kiedy i czego się uczymy, ustalić razem porę dnia oraz planowane przerwy. Unikamy gwałtownych i radykalnych zmian, a jeżeli takie się pojawiają uprzedzamy dziecko. Spokojnie i konsekwentnie egzekwujemy ustalone reguły i zasady. Staramy się pilnować, by wykonywać określone czynności o ściśle określonych porach dnia według tej samej kolejności i stałego schematu.
4. Repetycje, czyli powtórki materiału, powtarzanie poleceń. Wymaga to dużej cierpliwości i wytrwałości od rodziców. Należy wielokrotnie powtarzać proste polecenia i upewniać się, czy dziecko dobrze je zrozumiało. Jest to konieczne ze względu na osłabioną u tych dzieci pamięć świeżą.
5. Organizacja nauki. Jeżeli wykonanie zadania zajmuje dłuższy czas, należy dzielić je na mniejsze kawałki. Tempo pracy należy dostosować indywidualnie do dziecka. Kolejne polecenie wydajemy dopiero wtedy, gdy dziecko skończy wykonywać poprzednie zadanie. Należy uczestniczyć w pracy dziecka i monitorować postępy w wykonaniu zadania. Uczymy organizacji pracy- ustalamy stałe, niezmienne elementy dnia (plan dnia pomaga dziecku poradzić sobie z codziennymi obowiązkami, uczy porządkowania i organizowania; w planie powinny znaleźć się obowiązki i przyjemności). Aby zwiększyć efekt oddziaływania planu, rodzic powinien czuwać nad jego realizacją. Gdy dziecko zamyśli się, rozproszy należy zwrócić jego uwagę na zadanie, które wykonuje; zaproponować pomoc/ coś do picia i próbować zmotywować do dokończenia zadania. Jeżeli obserwujemy zmęczenie, po zakończeniu zadania przechodzimy do przerwy (nawet wtedy, gdy nie mieliśmy jej w planie).
Dziecko powinno uczyć się w krótkich odcinkach czasu (15-30 min.), zaś przerwy należy przeznaczyć na relaks/ aktywność fizyczną. Jeżeli w trakcie nauki obserwujemy spadek motywacji dziecka i zmęczenie należy zrobić przerywnik ruchowy np. przejść się do kuchni po wodę i napić, zabawa z psem, krótka aktywność na podwórku itp.
6. Czas wolny i zabawa. Należy umożliwić zaspokojenie potrzeby ruchu, a jednocześnie wdrażać do zajęć wymagających spokoju i skupienia (w ten sposób dziecko ma możliwość rozładowania nadmiaru energii oraz uczy się koncentrować uwagę). Dobrze jest przeplatać zabawy ruchowe zabawami cichymi (lepienie z plasteliny, słuchanie opowiadań, rysowanie, malowanie). Proszę pamiętać, że zbyt częste oglądanie telewizji i długie zabawy przed komputerem powodują nadmierne obciążenie i wyczerpanie układu nerwowego więc proszę takie aktywności ograniczyć do koniecznego minimum. W porze wieczornej należy proponować dziecku zajęcia relaksacyjne i wyciszające, plan czynności przed pójściem spać powinien być taki sam każdego dnia.
Należy pamiętać o podkreślaniu u dziecka mocnych stron oraz nagradzaniu za drobne sukcesy np. uśmiechem, przytuleniem, pochwałą, szczególnie przed kimś trzecim, wspólną zabawą, wspólnie spędzonym czasie (gotowanie, spacer, plac zabaw) 😊
Opracowała:
Marta Młodożeniec
Psycholog, terapeuta
